Wil je graag eens in je eentje op avontuur in een dungeon zonder al te veel gedoe? Dan is Four against Darkness misschien wel iets voor jou! Met deze solitaire dungeon-delving pen-and-paper game kan je met heel weinig materiaal al op pad met je party.
Wat is het?
Het spel zet zich neer als een old school dungeon-bashing game wat gespeeld kan worden met minimale materialen. Met een potlood, twee d6 en hokjes papier kan je jezelf een weg banen in talloze gangen stelsels van de kerkers die je gaat maken. Onderweg zul je rollen om te zien wat je party te lijf moet gaan en welke schatten je zult gaan vinden na de overwinning. Doordat je het creëren van het avontuur overlaat aan kans, zal geen enkel avontuur hetzelfde zijn.
De speeltijd van een gehele dungeon (dus een sessie) duurt ongeveer 45-75 minuten wanneer je solo speelt. De eerste keer zal wat langer duren doordat je je party moet samenstellen en de regels moet uitvogelen, maar wanneer je bekend bent met het spel zal het vlotter gaan. Dit maakt het spel een goede om vaker op te pakken en elke keer weer plezier te beleven.
De gemakkelijke opzet van het spel en de simpele regels maakt het heel toegankelijk. Beginnende en ervaren RPG-spelers kunnen makkelijk aan de slag met dit spel en halen er beiden uit wat erin zit. Mocht je het spel met een vriend of vriendin willen spelen, dan is dat zeker mogelijk: in het boek staan regels voor hoe dat werkt.
Overzicht van de benodigdheden voor Four Against Darkness
Opzet van het spel
Je hebt de controle over een groep van vier avonturiers die aan het begin van je avontuur allemaal beginnen op level 1. Deze avonturiers hebben een verscheidenheid aan vaardigheden die je door het kiezen van een klasse kunt toewijzen. In het basisboek staan 8 verschillende klassen waaruit je kunt kiezen. Ieder met zijn eigen vaardigheden, gereedschap, en natuurlijk ook beperkingen. De acht klassen in het basisboek zijn warrior, cleric, rogue, wizard, barbarian, dwarf, halfling en elf. Combineer ze in een mooi gebalanceerde groep, klaar voor avontuur! Of maak vier dwergen en kijk of jullie voorbij de ingang komen…
Op avontuur!
Heb je je party? Dan kan je van start! Wanneer je een kamer binnengaat, genereer je de inhoud ervan op een reeks willekeurige tabellen. In een kamer ontmoet je monsters, vecht je met monsters en versla je monsters! …hopelijk. (of je besluit dat terughoudendheid het betere deel van moed is!) Je beheert ook middelen (genezing, spreuken, levenspunten, uitrusting), plundert schatten, ontwijkt valstrikken, vindt aanwijzingen en aanvaardt zelfs opdrachten van de monsters die je ontmoet. Je personages kunnen levels omhoog gaan en worden beter in wat ze doen, maar het zal niet gemakkelijk zijn.
Tijdens de gevechten in de kamers hoeft er alleen voor de karakters dobbelstenen te worden gerold. De kracht en gevaar van het monster wordt aangeduid door een nummer – dit is het level van het monster. Wanneer je karakter aanvalt, rol je de dobbelsteen om te zien of je het monster verslaat. Wanneer het monster jouw karakter aanvalt, rol je om te zien hoe goed je jezelf verdedigt tegen de aanval. Rol je te laag? Dan zul je worden geraakt en raak je gewond. Heb je de monsters in de ruimte verslagen? Dan mag je rollen voor welke schatten ze achterlaten.
Resultaat van een kerkerstelsel na een sessie van Four Against Darkness
Uitbreidingen
Heb je het basisspel na een aantal sessies wel een beetje gezien en wil je iets anders dan die eindeloze hordes van ratten en goblins? Of wil je meer keuzeopties bij het samenstellen van je party en uitreiken naar andere klassen? Dan is er goed nieuws, want er zijn talloze uitbreidingen van Four Against Darkness die je kan toepassen op de basisregels van het spel. Zo zijn er uitbreidingen met nieuwe monsters of boeken waar meer story-based dungeons en verhalen inzitten, waardoor je party een duidelijk doel heeft die ze moeten behalen. Deze narratieve versies van het spel kunnen ook worden gespeeld met een DM die dan het verhaal vertelt. Zo kan je toch met je vriendengroep op avontuur.
Dit spel is een verrassende afwisseling op de standaard TTRPG. Het basisboek zelf kan niet zozeer gezien worden als roleplayinggame en heeft echt als doel gewoon lekker monsters te slashen en loot te pakken. Het spel is zeker niet gemakkelijk en wanneer de resultaten van de dobbelsteen tegenzitten, kan je soms voor lastige keuzes staan. De uitdaging die voortvloeit uit deze minimalistische opzet, zorgt ervoor dat je keer op keer terug wilt keren naar deze game!
Basisboek met daaronder een stapel uitbreidingen van het spel
De dagen worden korter, het duister wordt donkerder en met Halloween om de hoek komen de grootste griezels weer uit hun verstopplekken. Oktober is horrormaand: welke TTRPG’s laten je griezelen en zorgen ervoor dat je ’s nachts geen oog meer dichtdoet?
Dungeons & Dragons
Dungeons & Dragons kent, naast alle fantasierijke werelden en koninkrijken, een realiteit waar je grootste nachtmerries rondlopen en waar de dood niet het einde betekent. Ravenloft is een geliefde setting waar de mist je opslokt en monsters van de nacht hun eigen domeinen hebben. De bekendste campagne die zich daarin afspeelt, is Curse of Strahd. De avonturiers worden door de mist meegevoerd naar Barovia waar graaf Strahd von Zarovich heerst. Gaan ze de confrontatie aan met deze machtige heer van de nacht of zijn gedoemd om voor eeuwig te blijven dolen in het duister?
Van Richten’s Guide to Ravenloft
Call of Cthulhu
Wie op zoek is naar spanning en bovennatuurlijke fenomenen, vindt dit in Call of Cthulhu. Als onderzoeker van het onbekende kom je alle voorstelbare en onvoorstelbare horrors tegen. Probeer dan nog maar eens volledig bij zinnen te blijven. Met het D100-systeem, de simpele basisregels en veel gepubliceerde scenario’s zorgt Call of Cthulhu op een eenvoudige manier voor levensechte verhalen en hoogoplopende spanning. Chaosium geeft zelf campagnes uit, zoals Masks of Nyarlathotepen Horror on the Orient Express, als ook boeken die bepaalde tijdperken beschrijven zoals het nieuw aangekondigde boek over de regency era. Via Miskatonic Repository zijn er ook veel goede scenario’s beschikbaar die geschreven zijn door fans en schrijvers van dit spelsysteem. Er zijn daarnaast verschillende andere spellen beschikbaar, zoals Pulp Cthulhu, Trail of Cthulhuen Delta Green, die ook gebaseerd zijn op de Mythos uit de H.P. Lovecraft-verhalen.
De Zweedse uitgever Free League/Fria Liganstaat bekend om zijn prachtig uitgegeven spellen met een eigen karakter. We zetten eerder al Vaesen in de spotlight, maar ook Tales from the Loopen zeker Alien (gebaseerd op de setting uit de gelijknamige film) weten de spanning goed op te drijven. Je hebt veelal te maken met gewone mensen die in zeer uitzonderlijke situaties verzeild raken, of dat nu een monsterjacht in het Scandinavië van vroeger of achternagezeten worden door een buitenaards wezen in de verre toekomst is. Of hele nieuwe settingen met Mörk Borg, Death in Spaceof Symbaroum.
Horror in allerlei smaken
De grote uitgevers zoals Wizards of the Coast (D&D), Chaosium (CoC) en White Wolf (WoD/CoD) zijn verantwoordelijk voor een groot deel van de markt, maar er zijn heel veel middelgrote en kleine uitgevers en zelfstandige game designers die met interessante systemen en concepten komen.
Het Powered by the Apocalypse-systeem hebben we eerder in de spotlight gezet, maar ook daarvan zijn zeker een aantal spellen zeer geschikt om een griezelig avontuur neer te zetten. Probeer te overleven in de Savage Worlds, ga op monsterjacht met Monster of the Week, speel een heist met Blades in the Dark of kijk hoe monsters en pubertijd samengaan in Monsterhearts 2.
Het is ook maar de vraag of je wel dobbelstenen nodig hebt om de spanning op te drijven. Zo gebruikt Dreadhet blokkenspel Jenga! als manier om te zien of karakters het verhaal overleven. De spanning uit het spel wordt weergegeven door de spanning rondom de toren. Ten Candles speel je in het licht van 10 waxinelichtjes. Iedere scène wordt afgesloten als een kaarsje uitgaat (of dat nu expres of per ongeluk gebeurt) en brengt de personages dichter bij het letterlijke einde.
Brindlewood Bay: A Dark & Cozy Mystery Game by Jason Cardova
Je kunt het zo gek niet bedenken of ieder genre heeft zijn eigen lijst aan systemen of spellen die gemaakt zijn om gruwelijk goede avonden te beleven. Op Drivethrurpg.com, Itch.io en Kickstarter zijn veel van deze spellen te vinden. Zo kunnen sci-fi-liefhebbers, naast Alien, ook hun hart ophalen bij Mothership en Those Dark Places. Als je meer van het zombiegenre houdt, zijn All Flesh Must Be Eaten en They Come from Beyond the Grave! goede opties. Het systeem GUMSHOE is de inspiratie geweest voor meerdere spellen, zoals Night’s Black Agents, Casting the Runesen Fear itself. Wie het meer zoekt in de survival/slasher horror, doet er goed aan eens te kijken naar Shiver en Breathless (met meer dan 120 spellen gebaseerd op dit systeem, waaronder een door ondergetekende gemaakte slasher). Wil je het wat luchtiger houden, kun je als oudere dames de strijd aan gaan met tentakelmonsters in Brindlewood Bay. Of de hele andere kant op, volledig donker en grimmig met Bluebeard’s Brideen KULT: Divinity Lost.
Genoeg inspiratie om de donkere nachten te overleven, toch? En oh ja, nog één tip: kijk even onder het bed voordat je gaat slapen…
Goede dagcyclus, burgers! Stel uzelf de volgende drie vragen, voordat u de briefingsruimte verlaat: Een: Heb ik al mijn apparatuur bij me? Twee: Weet ik waar ik heen ga? Vier: Weet ik wat ik moet doen als ik daar aankom? Zes: Lijken de mensen om me heen op mutanten, terroristen of andere vormen van verraders? Vier: Heb ik al mijn apparatuur bij me? Als het antwoord op een van deze vragen nee is, of in sommige gevallen ja, vraag dan uw missiebriefingsmedewerker om opheldering. Elk verraderlijk gedrag moet onmiddellijk worden gemeld. Veel succes met uw missie, burgers!
Welkom op Alpha Complex, het paradijs waarin Friend Computer er alles aan doet om de burgers het leven zo veilig en goed mogelijk te maken. Daaraan dragen jullie, als Troubleshooters (nee, letterlijk: you shoot trouble), uiteraard graag een steentje bij. Volgen jullie mij?
Pfiew, ik heb jullie even meegenomen naar een dead zone. Hier heeft Friend Computer geen zicht op ons en kan ik vrijuit praten. Welkom op Alpha Complex, het is hier een puinhoop. Alles valt uit elkaar of staat op het randje van instorten. Het was ooit de ideale samenleving in een perfect gebalanceerde omgeving… maar dat is het al lang niet meer. Het probleem is: Friend Computer denkt dat het nog wél deze utopie is en ziet ieder verval of incident als een teken dat er verraders aan het werk zijn. Dat is misschien ook zo, met al die geheime genootschappen en mutanten die hier rondlopen, maar om nu iemand meteen uit te schakelen als die aangemerkt wordt als verrader…
Gelukkig hebben we ieder zes klonen en kunnen we direct weer onze missie vervolgen. Want ja, we zullen toch moeten doen wat Friend Computer zegt. Friend Computer hoort en ziet alles. En jouw teamgenoten ook. Het kan namelijk voordelig zijn om jouw teamgenoten verdacht te maken, zodat jij een wit voetje kunt halen bij Friend Computer en misschien zelfs wel XP Punten krijgt. En wat kun je met die XP Points? Nou, vooral een hogere clearance level krijgen. De meeste van jullie beginnen op Infrarood of Rood en worden gebruikt als voetvolk om rotzooi op te ruimen of onmogelijke missies uit te voeren. Maar hoe hoger je komt, hoe meer jij te zeggen hebt en hoe minder anderen over jou te zeggen hebben… is dat niet fijn?!
Paranoia in het kort
Raak niet té gehecht aan je karakter (of je 6 klonen) in deze lichtelijk competitieve, maar hilarische RPG. Niemand is te vertrouwen, zelfs jij niet. Hier zijn de belangrijkste dingen te weten over Paranoia:
- Het is een unieke RPG die zichzelf alles behalve serieus neemt.
- De regels zijn gemaakt voor chaos en hilariteit. Van satirische bureaucratie en Big Brother met een steekje los, tot onderling verraad en sabotage.
- Spelers werken elkaar regelmatig tegen, maar elke voor- en tegenspoed kan zomaar omslaan door de wenken van de computer of wat slimme sabotage.
- De Gamemaster rolt géén dobbelstenen. De spelers leiden het verhaal.
- Rollen gebeurt doormiddel van simpele D6 dicepools, waarbij een aantal successen (5-6) behaald moet worden.
- Er zijn 2 boekjes, de Players Handbook en de Gamemasters Handbook met allerlei geheime regels, trucs en advies voor de Gamemaster. Een bron van Paranoia!
- Er zijn 3 avonturen die iedereen introduceren aan het systeem, waarvan eentje speciaal is ontworpen voor complete beginners.
- Geen zorgen, ondanks alles zijn de regels van Paranoia nog bijzonder duidelijk.
De naam zegt het al: Kafka, Orwell en Equilibrium zijn er niets bij. Ieder woord dat je zegt, kan worden geïnterpreteerd als sabotage en levert je grote problemen (of een nieuwe kloon) op. In deze sci-fi setting spelen miscommunicatie, onmogelijke missies en achterbaks verraad de hoofdrol. Dit alles terwijl je mooi weer speelt tegenover de Friend Computer, want een blije burger is een blij Alpha Complex.
Het originele spel werd gepubliceerd in 1984 (het is vast geen toeval) en heeft vele edities gehad. De meest recente editie is de Red Clearance Edition. Deze komt in een mooie starter set met een spelershandboek, een Gamemasterhandboek en een missieboek met drie introductiemissies in. Ook verschillende actiekaarten, extra opdrachten en items/apparatuur zijn te vinden in deze doos. Maar het grootste plezier ontstaat aan tafel, wanneer spelers als ware murderhobo’s en verraders hun eigen teamleden gaan verlinken om hogerop te komen.
Dit begint al bij het maken van de karakters waarbij de keuzes van de ene speler invloed hebben op de karaktereigenschappen van de ander. En weet je nog dat de speler links van jou ervoor gezorgd heeft dat je heel slecht bent in het schieten van je lasergun? Niets staat je in de weg om hem aan te geven voor het slecht vervullen van zijn taak, toch?
De Red Clearance Edition maakt gebruik van een dice pool systeem met D6’en, waarbij je minimaal een 5 of een 6 moet gooien om te slagen in je actie. Maar slagen in je actie betekent niet altijd wat jij hoopt dat het betekent. Je kunt namelijk ook in de min terechtkomen of de Computer dice (ja, ik schrijf ‘dice’ in plaats van ‘die’, want er komt teveel ‘die’ voor in de handboeken) kan ervoor zorgen dat Friend Computer mee komt kijken. En probeer je dan maar eens uit die situatie te redden.
Gelukkig hoef je niet te voorzichtig te zijn met je karakter. Je hebt 6 klonen, waarvan de volgende direct klaarstaat wanneer de vorige geplet, verbrand of op een andere gruwelijk grappige manier aan diens einde gekomen is. En dat is maar goed ook, want ieder woord, iedere gang of ieder formulier kan een nieuw obstakel opleveren in jullie missie voor Alpha Complex. Probeer maar eens een groene gang rood te verven, die je niet mag betreden omdat Groen vele malen hoger is dan jullie Infrarood/zwart clearance level terwijl je geen rode verf meegekregen hebt van facilitair management omdat ook dit boven je clearance level is. Of je direct als verrader wordt aangemerkt als je het formulier tekent omdat in de kleine lettertjes staat dat tekenen van dit formulier verraderlijk gedrag is, maar je zonder het formulier niet jouw verplichte basisuitrusting meekrijgt (die je natuurlijk moet dragen, want anders ben je een verrader en… je begrijpt het dilemma).
In Real Life
Paranoia is een systeem dat bij veel TTRPG-enthousiastelingen hoog op het lijstje staat om te spelen, en graag aan een echte tafel. Als Gamemaster krijg je alle ruimte om Alpha Complex zo in te richten als je wilt en om de meest absurde missies te bedenken. Maar vaak hoeft het niet eens zo ingewikkeld te zijn; leg een stapel lege papiertjes op tafel en laat de spelers geheime berichten sturen naar de Gamemaster en je begrijpt waar de naam vandaan komt. Voeg daar nog een aantal te vroeg gegeven aanwijzingen van de GM en volledig correcte, maar onbegrijpelijke beslissingen van de Computer aan toe en je hebt een vrolijke chaos die ervoor kan zorgen dat het 4 uur speeltijd kost om überhaupt op de plaats van de missie aan te komen.
De missies in de Red Clearance Starter Set zijn zeer goed voor Gamemasters die zich voor de eerste keer wagen aan Paranoia en spelers: nee, dit mogen jullie niet lezen, want het kennen van de regels is verraderlijk gedrag en dient bestraft te worden met onmiddellijke vernietiging van jouw kloon.
Dank voor je hulp, burger, en denk eraan: slik je Happy Pills, want blijheid is verplicht. Goede nachtcyclus, burger!
Als je al wat dieper in de wereld van RPG’s zit, heb je vast wel eens van Powered by the Apocalypse (PbtA) gehoord. Het is in essentie een methode om RPG-systemen mee te ontwerpen. Een framework voor regels, gebaseerd op de befaamde RPG: Apocalypse World (AW). Het ontwerp van Apocalypse World is tot vandaag de dag zó populair dat veel RPG’s zich categoriseren als Powered by the Apocalypse. Ervaren spelers weten enigszins wat ze kunnen verwachten zonder een bladzijde van het systeem te hebben gelezen.
De populariteit van deze inspiratiebron maakt dingen niet voorspelbaar of eentonig, in tegenstelling tot wat je misschien zou verwachten. In tegendeel, er zijn veel diverse en populaire systemen die PbtA hebben gebruikt waardoor ze hun aandacht op andere unieke en belangrijke(re) onderdelen van het systeem te kunnen richten. Het is voor sommigen een fundament om op te bouwen. Maar ook voor spelers is Powered by the Apocalypse interessant…
Voor iedereen die een volgende stap wilt wagen in de wereld van RPG’s, lees verder en ontdek waarom Powered by the Apocalypse en Apocalypse World waarschijnlijk nog lang na een echte Apocalypse herinnerd zullen worden. Oh en wist je dat veel systemen (gedeeltelijk) gratis zijn?
Maskers af. Vandaag nemen we een grote teug kwalitatief game design!
Powered by the Apocalypse in het kort
Er zijn meerdere definities voor PbtA. Zo is er de visie van D. Vincent Baker - een van de auteurs van Apocalypse World - maar ook de alledaagse omschrijving van de meest bekende kenmerken van Powered by the Apocalypse.
De visie van D. Vincent Baker (Originele bron)
"Powered by the Apocalypse is niet de naam van een soort spel, een set van spelelementen, of zelfs een ontwerpspeerpunt van een coherente groepering... Het gebruik in de presentatie van een spel betekent ALLEEN dat het spel door Apocalypse World is geïnspireerd op een manier die de ontwerper significant vindt, en dat het onze voorwaarden volgt voor het gebruik van ons creatieve werk."
Bekende kenmerken
- De focus ligt vooral op het verhaal en creativiteit, niet zozeer punten en optimalisatie.
- Gebruik van playbooks (ofwel speelboeken). Playbooks zijn 2-4 pagina's met alle info en opties die een specifieke karakterklasse heeft, mét ook alle algemene acties. Zo heb je alles op één plek.
- Samenwerking in het maken van de wereld en het vertellen van het verhaal worden sterk aangemoedigd. De Gamemaster staat er niet alleen voor.
- Rollen gebeurt met 2D6 en voornamelijk door de spelers.
- Rollen geven 3 soorten uitkomsten, afhankelijk van hoe hoog het resultaat is. Gefaald (6-), deels geslaagd (7-9) en geslaagd (10+). Bij sommige uitkomsten mag een speler of Gamemaster uit een lijst van gevolgen kiezen. Enkele voorbeelden zijn 'Je ontvangt leed', 'Je komt in een nare situatie' of juist 'Het lukt én je krijgt een meevaller'. Er is vaak creatieve vrijheid bij het invullen van gevolgen, ook voor spelers. Je werkt vaak samen met de Gamemaster voor redelijke oplossingen.
- Spelers maken gebruik van 'Moves' (oftewel 'Handelingen'). Deze breed inzetbare acties zijn voor elk systeem anders. Enkele voorbeelden van Moves zijn: 'Doe iets onder druk', 'Analyseer de situatie' en 'Ga los op iemand'.
- Spelers beschikken over punten die ze kunnen verzamelen door bepaalde acties en het spelen van sessies. De punten variëren van welvaart en invloed tot wonden en kunnen soms worden uitgegeven voor directe of indirecte voordelen. Negatieve punten zoals wonden kun je het best zo snel mogelijk oplossen.
Apocalypse World
De 2010 release van Apocalypse World, geschreven door D. Vincent en Meguey Baker, markeerde het begin van een nieuw era voor RPG’s. Dit was vooral te merken aan de prijzen die het systeem al snel won. De makers deelden vanaf het begin een open uitnodiging om hun systeem te gebruiken om mee verder te bouwen en ontwerpen. Het was voor de makers belangrijker dat ze mensen inspireerden met hun systeem dan dat het gespeeld werd.
Prijzen voor Apocalypse World
De Indie RPG Award voor ‘Game van het jaar’, ‘Meest innovatieve game’ en ‘Beste ondersteuning’ in 2010.
Apocalypse World bevat alle kenmerken van PbtA en meer. Zo is er naast de regels ook een geadviseerde speelstijl. De focus van het systeem ligt namelijk op de fictie, in tegenstelling tot getallen, regels en optimalisatie. Je wordt aangemoedigt om samen het verhaal te maken. Zo raadt het systeem bijvoorbeeld aan dat de Master of Ceremonies (de Gamemaster) geen voorbereiding doet voor de setting en het verhaal, maar dat dit samen met de spelers in de eerste sessie wordt uitgezocht. Ook mechanics zoals Moves geven ruimte aan de Gamemaster én de spelers om te kiezen uit bepaalde consequenties, en hoe deze in het verhaal passen. Lees hieronder meer.
Dit etiket getuigt naar de kwaliteit van uw product.
Kenmerken van Powered by the Apocalypse
Moves
Moves zijn niet direct te vergelijken met andere bekende systemen en regels. De beste vergelijking is nog wel de Dungeons & Dragons actie, met enkele verschillen. Moves zijn altijd sterk verbonden met het thema van een systeem. Ze zetten voor iedereen de verwachtingen van de handelingen die kunnen gebeuren. De gevolgen van een agressieve Move in het superheldensysteem Masks zijn anders dan die in Apocalypse World zelf; een post-apocalyptische wereld waarin je kwetsbaarder bent en meer bruut geweld tegenkomt. Systemen en hun Moves zijn te vergelijken met filmgenres. Terwijl de held in actiefilms altijd overwint met veel explosies, is de hoofdpersoon in een horrorverhaal een stuk minder zeker over de uitkomsten. Sommige systemen hebben ook speciale Moves voor de Gamemaster in bepaalde situaties.
Er zijn vastgestelde uitkomsten voor Moves, afhankelijk van het resultaat van de dobbelsteenrol. Elke optie geeft ook ruimte voor interpretatie van de speler en/of Gamemaster. De manier waarop iets gebeurt – het verhaal – is in Powered by the Apocalypse systemen het belangrijkst.
Dobbelstenen en resultaten
Spelers rollen (bijna) alle dobbelstenen in PbtA-systemen. Afhankelijk van het resultaat, heeft elk systeem per Move passende consequenties. Uit welke je mag kiezen, hangt af van je resultaat. De manier waarop het resultaat zich in het verhaal uit, is vaak open voor interpretatie. Klinkt het redelijker om een wond te krijgen of om per ongeluk je gereedschap te beschadigen voor de rest van de sessie? Soms kunnen spelers hierbij samenwerken met de Gamemaster. De Gamemaster kan bijvoorbeeld vooraf de consequenties van succes en (gedeeltelijk) falen noemen en vragen of de speler dit redelijk vindt. Je doet het dus samen. Voor de meeste systemen gelden deze richtlijnen:
6 of minder Je hebt gefaald en de Gamemaster kiest de gevolgen. Vaak zijn dit verwondingen, beschadigingen of een verslechtering van de situatie – zoals het per ongeluk alarmeren van vijandige versterkingen. Dit betekent echter niet per se dat je beoogde actie helemaal niet is uitgevoerd.
7 tot en met 9 Je hebt gedeeltelijk succes. Je voert je beoogde doel uit, maar mogelijk met milde negatieve consequenties of beperkt effect.
10 of meer Je hebt groot succes en krijgt bovenop het beoogde doel extra voordelen. Een agressieve Move zorgt bijvoorbeeld misschien dat je iemand gelijk ontwapent of in een slechte positie brengt.
Het verhaal heeft voorrang
In PbtA-geïnspireerde systemen heeft de fictie – het verhaal – voorrang op alles. De regels zorgen ervoor dat je niet alleen nadenkt of je iets kan doen, zoals een bepaalde waarde rollen, maar ook op welke manier je dat doet en hoe dit in het verhaal terug komt.
Moves zijn vaak brede begrippen waardoor je zelden hoeft te puzzelen welke vaardigheid je mag gebruiken. Ze bevatten ook werkwoorden, die enorm helpen met de voorstelling van een actie om een bepaald doel te bereiken. Over het algemeen bepaalt de Gamemaster of er sprake is van een Move. Vaak is dat pas het geval als er een redelijke én interessante kans op falen is. Dit zorgt dat het verhaal gaande blijft. Maar wat als er geen Move lijkt te zijn voor iets wat een speler wilt doen? Dan gaat het verhaal gewoon door en lukt de actie dus gewoon.
Falen is niet altijd leuk. Wanneer iets faalt, geeft PbtA wel de kans om door te gaan (met consequenties), maar soms heb je sessies dat je je dobbelstenen echt niet kan vertrouwen omdat alles keer op keer faalt. Daar is een oplossing voor bedacht. In bepaalde systemen, zoals Blades in the Dark (BitD), krijg je juist XP bij elke gefaalde rol onder het mom van: “Van je fouten kun je leren!”. In BitD is er zelfs een manier om de controle over de missie te representeren. Wordt de missie wanhopig? Dat betekent extra XP. Hoog risico met een hoge beloning. Verborgen in deze methodiek zit ook iets wat het verhaal voorrang geeft. Omdat grote risico’s en falen toch iets belonen, worden spontane en minder doordachte acties alsnog waardevolle opties in het arsenaal van de spelers. Waarom zou je uren plannen zodat alles perfect loopt, in plaats van gewoon gaan en kijken waar de dobbelstenen je brengen? Dat is pas avontuur!
Punten
Veel PbtA-geïnspireerde systemen geven spelers puntensystemen voor allerlei doeleinden. Vaak zijn deze te verzamelen door bepaalde acties en/of het spelen van sessies. Dit kan variëren van ‘Invloed’, ‘Territorium’ en ‘Geld’ tot ‘Vijandige aandacht’ en ‘Verwondingen’. Het uitgeven van deze punten geeft vaak voordelen; soms direct en soms pas later als een investering. Andere punten zijn soms juist negatief en kunnen alleen worden verholpen door er iets aan te doen. Ze gaan niet zomaar weg of verergeren zelfs na een tijdje.
Spelers hebben zelf veel controle over hun punten, maar de Gamemaster kan punten ook gebruiken als prijs of consequentie voor acties. Als een speler bijvoorbeeld een NPC voor een gevaarlijke klus wilt vragen, dan kan de Gamemaster zeggen dat gedeeltelijk of compleet falen een punt aan welvaart of status kost.
Progressie gebeurt veelal hetzelfde, ook al heeft elk systeem een andere naam. Met genoeg progressiepunten (ofwel ervaringspunten) ga je een level omhoog en mag je iets nieuws van de playbook kiezen. Vaak heb je de keus uit verschillende opties die je karakter sterker maken of juist flexibeler maken met nieuwe opties. Soms geeft het je zelfs toegang tot nieuwe middelen en gereedschap die niemand anders kan verkrijgen. De opties staan altijd duidelijk in het speelboek geschreven en makkelijk te overzien.
Sommige systemen hebben aparte puntensystemen voor het levellen van je karakter en het levellen van andere dingen, zoals je vaardigheden en attributen. Ook is het falen van Moves een veelgebruikte bron van ervaringspunten in systemen.
Bereid je maar niet voor!
Want je bent niet alleen. PbtA heeft als een van de belangrijkste richtlijnen dat de Gamemaster samenwerkt met alle andere spelers (want Gamemasters zijn ook spelers, niet te vergeten!) om een verhaal te maken. Dat niet alleen: sommige systemen laten iedereen gezamenlijk de setting bepalen en invullen, meestal aan de hand van het karakterbouwproces. Dat betekent een stuk minder werk voor de Gamemaster! Het is mogelijk om ook op andere manieren input van de spelers aan te moedigen. Zo kan je met spelers overleggen wat de mogelijke gevolgen kunnen zijn voor hun Moves, zowel de goede als de slechte. Dit bespaart veel (creatief) werk en energie. PbtA is perfect voor “luie” Gamemasters.
Gamemaster Moves
Spelers zijn niet de enige met een aap in hun mouw. Wanneer spelers een Move falen, als het verhaal even vastloopt of simpelweg wanneer de Gamemaster denkt dat het leuk is, kan de Gamemaster ervoor kiezen om een Gamemaster Move te gebruiken. Hier wordt niet voor gerold; ze gebeuren gewoon. Vaak bevatten deze geen uitgebreide opties maar slechts een korte, soms vage beschrijving. Het is belangrijk om een passende Gamemaster Move te kiezen die in de scène past en zorg dat het altijd iets is wat het verhaal vooruit stuurt. Het verhaal heeft voorrang en zelfs tegenslagen moeten uiteindelijk iets toevoegen aan het verhaal. Sommige systemen hebben specifieke Gamemaster Moves voor specifieke playbooks. Dat is nog eens persoonlijke service!
Principes
Veel systemen hebben een eigen lijst van richtlijnen om te volgen. Dit zijn de “best practices” volgens de makers, die je de ervaring geven waar het spel voor is bedoeld. Ze zijn niet verplicht, maar wel sterk aangeraden. Velen ervan zijn op zichzelf staand goed advies, anderen zijn om een bepaald thema te bewerkstelligen. Enkele voorbeelden zijn “Adresseer de karakters, niet de spelers” en “Wees een fan van de karakters”, maar ook “Exploiteer een hachelijke doch penibele vocabulaire” en “Noem nooit de naam van je Gamemaster moves“. Het stopt niet alleen bij het runnen van de sessie. Ook het starten van de campagne, maken van karakters en management tussen sessies wordt je verteld. Zo kan écht iedereen een Gamemaster zijn.
Je karakter is een open (play)boek
Playbooks (ofwel speelboeken) zijn karakterbladen van meestal 2-4 pagina’s met daarop alle informatie die een speler nodig heeft. Karakter klasses komen in de buurt, maar het is meer dan dat. Elk systeem heeft een eigen set unieke playbooks en vaak zijn deze gratis in te zien om te kijken of het bij je past.
Weet wat je wilt
Voor het spelen van een RPG moeten 3 partijen samenwerken. De spelers, de Gamemaster én het RPG systeem zelf. Deze samenwerking moet ervoor zorgen dat iedereen het spel speelt wat die wilt spelen. Ook al heb je samen besloten een bepaald systeem te gebruiken, toch is het niet altijd duidelijk waar iedereen naar op zoek is. Heeft iedereen wel hetzelfde beeld en plan voor het systeem? Wilt iedereen een held zijn of wilt iemand juist de grijze moraliteit van haar karakter verkennen? De Gamemaster rekent misschien op strikte management van rantsoenen en tijd, terwijl de spelers liever hun eigen taveerne willen managen.
Playbooks helpen je deze problemen te vermijden, want de keuze van een playbook spreekt al boekdelen. PbtA geïnspireerde systemen hebben vaak een sterk thema, met allerlei playbooks om dat thema te verkennen. Beroemde films, personages of clichés; Ieder playbook heeft zijn eigen thema, opties en upgrades, met soms een speciale band met bepaalde onderdelen van het systeem. Het kiezen van een playbook is in feite een soort overeenkomst tussen de 3 partijen. De speler zegt: “Ik vind dit deel van het systeem interessant en wil het verkennen”. De Gamemaster zegt: “Ik zie dat je dit deel interessant vindt zal helpen om het spel die kant op te sturen”. Het systeem zegt: “Ik zie dat je in dit onderdeel geïnteresseerd bent; Hier is alles wat je nodig hebt om het effectief te verkennen”. In veel systemen betekent het kiezen van een klasse – zoals ‘krijger’ – alleen dat diegene goed wilt zijn in vechten. Maar in Dungeon World betekent het kiezen van ‘krijger’ dat je het spel wilt focussen omtrent het oplossen van problemen met kracht en geweld. Sommige PbtA systemen geven zelfs extra XP voor het oplossen van problemen op de manier die bij je playbook past. Playbooks zorgen er voor dat iedereen weet wat je wilt.
Het is toch wel erg donker geworden in het moeras. Voor een land waar de zon in de zomer amper ondergaat, heb je in deze tijd van het jaar nog slechts een paar zonnestralen gezien deze dag. Het was misschien toch niet zo’n goed idee om in je eentje dat spoor te volgen. Opeens zie je een klein lampje net boven de grond verschijnen. Het lampje schommelt alsof iemand ermee een paar meter voor je uit loopt. “Ik wijs je de weg,” hoor je in je oor. Je kijkt om. Niemand natuurlijk. Die verdraaide Will o’Wisp ook. Volg je het of volg je het niet? Sommigen brengen je thuis, anderen brengen je verder weg dan ooit, naar een plek waar de zon nooit meer opkomt. Vertrouw je het lichtje voor je? Of keer je om de duisternis in?
Scandinavische folk horror
Vaesenteleporteert je naar het Scandinavië van de 19e eeuw. De Industriële Revolutie heeft het leven in Europa aanzienlijk veranderd. Waar eerst de mensen in harmonie leefden met de natuur en de (soms bovennatuurlijke) wezens daarin, weten steeds minder mensen van de gebruiken en tradities af die ervoor zorgden dat vaesen en mensen vreedzaam naast elkaar bestonden. Dit zorgt voor wrijving en soms voor incidenten.
Er zijn een aantal mensen die om een mysterieuze reden het Zicht hebben gekregen om deze bovennatuurlijke wezens te zien. Deze reden is vaak een onverhoopte confrontatie met een wezen dat velen enkel uit sprookjes en volksverhalen kennen. De karakters die je speelt, zijn personen met Zicht die zich verenigd hebben in de Society. Zij worden aangeschreven als er onverklaarbare dingen gebeuren en er gevaar dreigt voor de lokale bevolking. Maar ja, met welke vaesen heb je te maken? En hoe zorg je ervoor dat deze het dorp met rust laat?
Mysteries
De avonturen die je karakter beleeft tijdens een sessie Vaesen heten mysteries. En mysteries zijn het wel degelijk. Vaak word je geroepen omdat er iemand verdwenen is, het graan bedorven raakte of wanneer er midden in de nacht angstaanjagende geluiden uit het bos komen. Aan jullie de taak om uit te zoeken welke vaesen hierachter zit en hoe je deze kunt verdrijven. Want deze wezen zijn te oud en te gevaarlijk om ze direct aan te vallen. Dus je moet op zoek naar hun zwakte, datgene dat ze niet prettig vinden of waar ze niet tegen kunnen. Dat kan variëren van christelijke symbolen of simpel water, tot het helpen vinden van iets waar de Vaesen naar op zoek is. Wat datgene is? Tja…
Aanwijzingen daarvoor zijn vaak te vinden op de plekken waar incidenten zich voor hebben gedaan, bij mensen die direct met de vaesen in aanraking zijn gekomen, al weten ze misschien niet helemaal waar ze mee te maken hebben gehad, of door onderzoek te doen in de bibliotheek van de Society waar de schaarse informatie die er is over vaesen opgeslagen ligt.
Year Zero Engine
Vaesen is een spel van Fria Legan/Free League en gebruikt hun Year Zero Engine-systeem. Op je character sheet vind je Skills en Attributes. Hoe meer punten je in de combinatie van Skills en Attributes hebt, hoe meer D6 je mag rollen. En hoe meer dobbelstenen je mag rollen, hoe groter de kans is dat minstens 1 van die dobbelstenen op een 6 uitkomt en dus een succes oplevert. Dit is de basis van het hele systeem, waarmee je clues kunt verzamelen, informatie kunt vragen of, als het nodig is, een aanval in te zetten.
Karakters maak je op basis van archetypes, zoals de Jager, de Geleerde of de Priester. Deze geven een indruk van de Skills en Attributes waar je beter in bent en geven suggesties voor je motivatie en het donkere geheim dat je met je meedraagt. Een andere factor die bepaalt hoeveel punten je mag verdelen onder de Skills en Attributes is je leeftijd. Een jonger karakter heeft misschien meer punten te verdelen in Attributes, maar heeft nog weinig ervaring opgedaan in Skills.
Vaesen zijn aparte wezens. Zij weten de mensen en hun omgeving te manipuleren en zijn vaak angstaanjagend om te zien. Een confrontatie met hen moet je niet licht nemen en kan je laten verstijven van angst. Niet heel handig als ze het net op je gemunt hebben.
Iets voor jou?
Hou je van het zoeken naar clues, van de dynamiek tussen de karakters en van het samen een mysterie oplossen, dan is Vaesen een spel dat je moet proberen. En mocht je niet zo geïnteresseerd zijn in de Scandinavische folklore, brengt Free League binnenkort (of snel als je de Kickstarter ondersteund hebt) een Engelse/Ierse setting uit waar leprechauns de boel flink op stelten kunnen zetten.
